Het was nogal een avontuur. Ik droomde van exotische plaatsen en reislustige vrouwen. Ik zou ze achterna reizen. Maar ik hoefde niet ver. Op slechts een paar kilometer van het dorp waar mijn oma werd geboren, ligt honderden jaren van de geschiedenis van mijn voormoeders. Ik vond een heksenjacht, oorlog, onderdrukking en kindersterfte. Maar tussen de regels vond ik ook liefde, doorzetters, familiemensen en feestbeesten. En ben ik begonnen aan de eerste portretten.
De naam al 350 jaar verloren
Het is begonnen met Ida uit Lierop in de Brabantse Peel. Misschien is ze geboren in Asten rond 1580, maar zeker ben ik er niet van. Zij trouwde Hanrick Hemelaers en twee dochters overleefden de kindertijd. Merijke en Margriet heetten ze. Margriet Hemelaers is de oudste voormoeder met een achternaam die ik heb kunnen vinden. Omdat Hanrick geen zoons heeft gekregen die zijn naam konden doorgeven houdt de lijn Hemelaers op na zijn dood in 1665. Als zijn dochters de naam hadden kunnen doorgeven aan hun dochters, dan heette ik Evelien Hemelaers. Maar nu is de naam al 350 jaar verloren.
Mijn voormoeders hadden geen beheer over hun geld
Hoewel ik het jammer vond dat het geen exotische reis werd, is het verhaal van mijn voormoeders wel een duidelijk voorbeeld hoe het leven van de meeste West-Europese vrouwen verliep. Als je uit een eenvoudig gezin kwam, trouwde je eenvoudig. Misschien kreeg een van je zoons de kans om zich te ontwikkelen, weg te trekken en aan het begin te staan van een nieuwe welvarender familie-lijn. Maar je dochter trouwde wederom eenvoudig. Mijn voormoeders erfden soms wat boerenland of een huisje, hadden geen beheer over hun geld. Hun man of zoon trad op als momboir, voogd. De vrouwen werden slechts zijlings bij hun voornaam genoemd: 'Hanrick Hemelaers, man en momboir van Ida'. Velen van hen verloren kinderen aan ziektes en stierven zelf jong. Margriet werd waarschijnlijk niet ouder dan 40. De moeder van mijn overgrootmoeder, Johanna van Vlerken, stierf enkele dagen na de dood van haar pasgeboren zoon, in het kraambed. Pas vanaf mijn oma’s generatie in de twintigste eeuw zie je de welvaart van deze vrouwen toenemen.
Als ik kijk naar de lengte van de menselijke geschiedenis, valt het me op hoe nieuw vrouwenrechten eigenlijk zijn. Daarom verbaast het me minder, dat het nog niet alle uithoeken van de wereld heeft bereikt.
In hen zie ik een andere erfenis
De tien voormoeders die ik gevonden heb, heb ik gepresenteerd aan een aantal vrouwen in mijn familie, die van dezelfde lijn afstammen. Een aantal van hen had ik niet eerder ontmoet. In hen zie ik een andere erfenis van onze voormoeders. Het zijn allen warme, enthousiaste en vrijdenkende vrouwen. We zijn vlotte praters, graag in gezelschap van anderen, die houden van kunst en cultuur en zich vaak iets te druk maken, ook over wat anderen van hen denken. Zouden Ida, Margriet en de andere voormoeders ook zo geweest zijn?
Ieder van hen koppel ik aan één van de vrouwen in onze lijn en van hen maak ik een portret. Een visie van de vrouw van nu, verbonden aan de fantasie over een vrouw van toen.
Dankzij hun offers staan wij hier
Aan het einde van deze reis hoop ik niet alleen een reeks portretten en nieuwe familieleden over te houden, maar ook mijn identiteit te verbreden met een nieuwe naam, Hemelaers. Ik zie het als eerbetoon en nagedachtenis aan deze vrouwen, wiens levens in het teken stond van hun kinderen. Voorplanting was hun bestemming, of ze wilden of niet. Dankzij hun offers staan wij hier. In Nederland mag een man zijn achternaam wijzigen in die van een voorvader, als de naam anders uitgestorven is. Mag een vrouw dat ook? En, als iemand die zich nogal druk maakt over anderen, durf ik die claim te maken….
Comments