Als je deze reeks portretten bekijkt zou je niet zeggen dat ik heel erg hou van abstracte kunst. Maar de afgelopen jaren voelden alsof ik terug moest naar mijn basis. Mijn liefde voor tekenen als kind en tiener ontwikkelde zich vooral in het maken van portretten. Het tekenen van mensen. Omdat het mij en mijn ouders geen goed idee leek, dat ik naar de kunstacademie ging, besloot ik bouwkunde te gaan studeren. Ik kon namelijk goed rekenen en tekenen. Ik wilde graag architect worden.
Tekenvaardigheid met de hand en met de computer
Gebouwen tekenen is anders dan mensen tekenen. Ik ontdekte dat ik dat veel beter op de computer kon, dan met de hand. Mijn tekenvaardigheid ging achteruit en mijn abstracte ontwerpvaardigheden ontwikkelde ik op de computer. Voor mijn gevoel zit daar nu een gat. Ik ben vaak niet tevreden over de abstracte werken die ik in het verleden heb gemaakt (op een enkele uitzondering na). Ik wilde me weer onderdompelen in mijn vaardigheid als portrettekenaar, om me vervolgens rustig uit het realisme te ontwikkelen.
Portretkunst uit de geschiedenis als inspiratie
Tijdens het maken van deze portretreeks heb ik veel gelezen en uitgezocht over de periodes waarin mijn voormoeders leefden. Ik wil nog altijd een zo compleet mogelijk beeld hebben van hun levens. Daarbij heb ik ook gekeken naar de portretkunst uit de tijd. Ik koos steeds één of meerdere werken die me inspireerden tot het maken van het portret. Soms ging het daarbij over de techniek, zoals bij de foto en de tekeningen van Watteau. Soms ging het over het verhaal achter een werk, zoals bij het genrestuk en het portret van Wilhelmina van Pruisen. Dan weer over de compositie, de kunstenaar of een combinatie van deze elementen. Het heeft me veel geleerd over de geschiedenis van het portret.
(vervolg verhaal onder de foto)
Ik heb ook gezocht naar de juiste uitdrukkingen van de vrouwen. Deze zijn veelal gebaseerd op de verhalen van de vrouwen die model stonden en de werken die me inspireerden. Soms serieus of dromerig, soms juist in een schril contrast met hoe vrouwen in die tijd geportretteerd werden.
Minder priegelig
Voor één van de laatste portretten ben ik aan het kijken naar de boerenvrouwen van Vincent van Gogh. Portretten van vrouwen uit dezelfde regio en dezelfde sociale positie als mijn voormoeders. Hij laat het realisme steeds meer los en in deze portretten zie ik grove kleurvlakken, met een minimum aan detail, alleen daar waar het nodig is. Ik ga zijn techniek niet kopiëren, dat kan niet eens op glas, maar ik ben wel aan het onderzoeken hoe ik minder priegelig kan worden. Voor toekomstige projecten wil ik het realisme nog wat meer verlaten, als ik dat in me heb.
De ontwikkeling in deze portretreeks
Mijn hoofd zit vol met twijfels en de perfectionist is mij is nooit tevreden. Inmiddels ben ik 2,5 jaar bezig met het project over mijn voormoeders en de eerste werken die ik maakte zijn niet hetzelfde als de laatste. Er zit een ontwikkeling in. In eerste instantie wilde ik graag dat de werken makkelijk aan de muur konden hangen. Glaswerken verkopen alleen al moeilijk omdat ze vaak voor een raam moeten hangen, of met een lichtbak erachter en vrij zwaar zijn. Het is fijn als het werk verkoopbaar is, want het is zonde als het na alle moeite in mijn opslag achterblijft. Ik wilde vooral gebruikmaken van de transparantie van het glas als metafoor om een kijkje in de ziel te geven. Ik had eerder op dezelfde manier een zelfportret gemaakt, dat bescheiden succes boekte bij de Ruth Borchard Self-portrait prize.
De schimmen van onze voormoeders
Na het maken van het eerste portret, kreeg ik een interesse in de schaduw die het glas projecteerde op de achtergrond. Ik vond het een interessant idee omdat ik een portret maak van een familielid in het heden, die een voormoeder in het verleden moet voorstellen. We weten niet precies wie die voormoeder was, wat ze dacht en wat ze voelde bestaat alleen in onze fantasie en de echte persoon blijft een schim, een schaduw. Ik wilde die schaduw belangrijker maken in de volgende portretten, want bij het eerste portret is deze moeilijk te zien. Bij het tweede portret heb ik het glas in de oven licht gebogen, waardoor je de projectie beter kunt zien. In de portretten erna heb ik soms het glas gebogen, maar de portretten nog verder voor de achtergrond gehangen. Dit creëert nog meer afstand tussen de geportretteerde persoon uit het heden en de schim uit het verleden.
(vervolg verhaal onder de foto)
Zonlicht of kunstlicht
Met het juiste licht zie je interessante schimmen ontstaan. Het mooist vind ik het als het zonlicht over het werk heen schuift. De schaduw en de kleuren veranderen steeds een beetje en ik vind het leuk dat ik niet alle controle over de schim van mijn voormoeder heb. Maar er is niet overal zonlicht en kunstlicht komt vaak uit de verkeerde hoek. Ik ben er dan ook over aan het denken om bij ieder werk een goede zaklamp te hangen, zodat bezoekers hun eigen projectie kunnen maken. Bij de laatste werken wil ik die projectie nog belangrijker maken.
Historische aktes als tastbaar element
Mijn voormoeders konden misschien wel lezen, maar de meesten konden niet schrijven. Het meest tastbare wat ik van hen heb, zijn de aktes waarin hun doop, trouwen, kinderen en overlijden zijn opgemaakt. Soms staat er een kruisje, dat ze zelf hebben gezet. Die elementen wilde ik ook in de portretten verwerken. Ik heb deze steeds afgedrukt op papier en er een collage van gemaakt, die symbool staat voor hun denkwereld. Voor de laatste drie werken heb ik de collage meer los gelaten en met een druk op linnen gewerkt. Met deze werken ben ik op het moment van schrijven, nog bezig. De voortgang daarvan zie je op Instagram en Facebook.
De ruimtelijkheid weer in
Juist deze laatste drie werken, zijn voor mij een grote stap. Ik ga de ruimtelijkheid weer in. Misschien is het de architect in mij, misschien was het sowieso onvermijdelijk, maar ik heb het idee van verkoopbaarheid geheel losgelaten (portretten verkopen toch niet goed). Ik heb altijd een liefde gehad voor mobiles en installaties in de kunst. De beweging en geprojecteerde schaduwen fascineren mij. Ik denk dat ik de verhalen van deze vrouwen goed kan vertellen, met behulp van deze ruimtelijke eigenschappen. Je kunt eromheen lopen, zodat je de projecties niet alleen van de voorkant, maar ook aan de achterkant kunt ervaren. De kleine bewegingen maken de schimmen nog levendiger. Bovendien kunnen bezoekers hun eigen perspectief op het verhaal bepalen, wat ik een mooie verwijzing vind naar het werk van historici. Op basis van de informatie die zij belangrijk vinden, schrijven zij hun eigen perspectief, hun eigen interpretatie.
Je kunt de reeds voltooide werken op mijn website zien, maar ze zijn het beste te ervaren in levende lijve.
Begin 2024 zullen ze worden tentoongesteld in de Kunstzaal Dommeldal in Mierlo en het Oude Raadhuys in Beek en Donk.
